ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌نامه

ترمینولوژی یا اصطلاح‌شناسی دانشی برای رسیدن به معنای واحد مفاهیم و یا واژه‌های تخصصی در یک حوزه است. کتاب «ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌نامه» نیز سعی دارد معنای واحدی در زمینۀ اصطلاحات تخصصی این رشته پیشنهاد بدهد. این امر از آن رو مهم است که در ترجمه ممکن است برای واژه‌های این رشته معادل‌های متعددی ارائه شود و همین باعث گمراهی و عدم درک برخی مفاهیم ‌شود. به عقیدۀ مولف‌، ترمینولوژی واحد‌ علاوه‌بر امکان آموزش نظام‌مند، شرط فهم متقابل و نقد را نیز فراهم می‌کند.
از نظر شهبازی مولف کتاب، هدف این نیست که تعریف مفاهیم اجماع‌پذیر باشند، بلکه هدف این است که چالش بر سر مفاهیم به منزلۀ گفتمان فیلم‌نامه‌نویسی آغاز شود.
نظریه‌پردازان در زمینۀ فیلم‌نامه‌نویسی هر‌کدام مفاهیمی را تعریف و نظریات خودشان را بر این اساس توضیح می‌دهند؛ در مواردی، برداشت‌های متعدد و متفاوت از این مفاهیم، بحث‌برانگیز می‌شود.
شاهپور شهبازی در «ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌نامه» کوشیده است با تحلیل نظریات موجود در‌بارۀ فیلمنامه، به درک واحدی از بسیاری از مفاهیم برسد و پیشنهادهای خودش را در زبان فارسی ارائه دهد. سید فیلد، بوردول، رابرت مک‌کی، لیندا سیگر، کریستوفر وگلر، جان تروبی و... برخی از نظریه‌پردازان فیلم‌نامه‌نویسی هستند که نویسنده با واکاوی نظریات آنها سعی در تحلیل و توضیح مفاهیم پرکاربرد در فیلم‌نامه‌نویسی دارد.
شهبازی دربارۀ هر مفهوم، ابتدا نظر نظریه‌پردازان را نقل می‌کند و بعد، با تردید در صحت‌وسقم مفاهیم، از طریق پرسش، امکان نقد آنها را فراهم و پیشنهادهای تازه‌ای را مطرح می‌کند.
شاهپور شهبازی کتاب را با بحث دربارۀ مفهوم ساختار، بنیادی‌ترین مفهوم فیلم‌نامه‌نویسی، آغاز می‌کند. سپس گزارشی تاریخی از شکل‌گیری این مفهوم ارائه می‌دهد و از دل این مفهوم به مولفه‌های تشکیل‌دهندۀ ساختار می‌پردازد و پیشنهادهایش را ارائه می‌دهد. در همین بخش اول، یعنی مبحث ساختار، در‌بارۀ یکی از پرکاربردترین و بحث‌برانگیزترین ساختارها یعنی ساختار سه‌پرده‌ای بحث می‌شود.
علاوه‌بر ساختار، مولف به مفاهیم بسیار دیگری هم می‌پردازد که در مرحلۀ نگارش فیلم‌نامه کاربرد دارند. برخی از این مفاهیم عبارتند از: پیش‌فرض، لاک‌لاین، اکسپوزه، سیناپس، تریتمنت، موضوع، مضمون، درون‌مایه، ایده، آغاز، کاتالیزور، نقطه اوج، کنجکاوی، تعلیق، همذات‌پنداری، پلات، معما، افکت چیستان، روان‌شناسی شخصیت و شخصیت‌پردازی شخصیت‌های غایب.
«ترمینولوژی تحلیلی فیلمنامه» کتابی راهگشا برای استادان و دانشجویان سینما و علاقه‌مندان به فیلم‌نامه‌نویسی است و ساختار تحلیلی آن بسیار آموزنده است.